‘अन्तरिक्ष शान्ति’सम्मको परिकल्पना त्यसै गरेका होइनरहेछन् हाम्रा ऋषिमुनिहरुले

यही फाल्गुन १२ गते बिहीबार, तदअनुसार २४ फेब्रुअरी २०२२ का दिनदेखि विश्वको आणविक शक्ति सम्पन्न मध्येको एक देश रुस र युक्रेनबीच युद्ध चलिरहेको छ । यस युद्धअघि र पछिका दिनमा पाश्चात्य देश अमेरिकासहितका अनेकौँ शक्तिशाली देशका नेताहरुले वाकयुद्ध पनि निरन्तर गरिरहेका छन् । तर भौतिक युद्ध न रोकिएको छ, न त रोकिने संकेत देखिएको छ । 

युद्ध हुनुमा अनेकौँ कारण होलान् । कसैले अमेरिकासहित देशहरुको पक्षसहित यस युद्धमा रुसको कमजोरी देखिरहेका होलान, कसैले रुसको दृष्टिकोणसहित युक्रेनको उत्तेजक भूमिका दोषी देखिरहेका होलान् । आखिर जे जस्तो विश्लेषण गरे पनि युद्ध शुरु भयो । अहिले चलिरहेको छ । लाखौँ लाख मानिस विस्थापित भइसकेका छन् । हजारौँले ज्यान गुमाएका छन् । हजारौँ बालबालिकाको अवस्था भयावह बनेको छ । अन्धकारमा धकेलिएको छ । चाहे जे जस्तो कारणबाट युद्ध भएको भए पनि विश्वका महाशक्ति राष्ट्रहरुको पक्षधरता र द्वन्द्वात्मक सक्रियताका कारण यो युद्ध भएकोमा दुई मत छैन् ।

त्यसो त दोस्रो विश्वयुद्धको अवधिमा विश्वको आणविक अस्त्रसम्पन्न राष्ट्र अमेरिकाले एशियाली मुलुक जापानको हिरोसिमा र नागासाकीमा सन १९४५ को अगष्ट ६ र ९ मा आणविक बमद्वारा आक्रमण गरेको थियो जसमा दुई लाख २० हजारभन्दा बढि मानिसहरु मारिएको तथ्यांक छ । यस आक्रमणसँगै भयानक दोस्रो विश्वयुद्ध रोकिन पुगेको इतिहास छ । विश्वका सामरिक विशेषज्ञहरुले अब तेस्रो विश्वयुद्ध भएमा यो पृथ्वी नै मानव बस्नयोग्य नरहने गरि ध्वंश हुनसक्ने विश्लेषण गरिरहेका छन् । आज विश्वमा आणविक हतियारको विकास र परीक्षण एक अघोषित प्रतिस्पर्धाको विषय बनिरहेको छ । यो तीब्रतम गतिमा अघि बढिरहेको देखिन्छ ।

अन्तरिक्षमा पनि शान्तिको आवश्यकता बोध
धार्मिक–आध्यात्मिक जगतले सदैव हिंसा, युद्ध र नरसंहारको विपक्षमा वकालत र माहोल बनाउँदै आएको छ । यसको आधारस्तम्भ संसारकै सर्वाधिक पूरानो सभ्यता ‘वैदिक सनातन संस्कृति’बाट प्रादुर्भाव भएको हो । संसारकै सर्वाधिक पूरानो धार्मिक ग्रन्थ वेदमा हाम्रा ऋषिमुनि विद्वान वैज्ञानिकहरुले यस पृथ्वीमा मात्र शान्ति कायम गर्ने आवश्यकता मात्र नभई अन्तरिक्षसम्ममा हुने सम्भावित द्वन्द्व र त्यसको रोकावटका लागि शान्तिको परिकल्पना गरेको पाइन्छ । आजभन्दा हजारौँ हजार बर्षअघि भौतिक स्वरुपमा लेखिएको विश्वकै पहिलो पुस्तक ‘वेद’मा यस विषय लिपिबद्ध हुनुले हाम्रा ऋषिमुनि विद्वान वैज्ञानिकहरु कति हदसम्म दुरदर्शी थिए भन्न सकिन्छ । आज २० औँ र २१ औँ शताब्दीको चरणमा देखापरेको यस अवस्था र अझ वृद्धि हुने अशान्तिको लहरप्रतिको आँकलनमा हाम्रा ऋषिमुनिहरु कुन हदसम्म विश्लेषण गर्नसक्ने तहमा थिए भन्ने कुरा यसबाट स्वतः सिद्ध हुन्छ । 

चार वेदमध्ये युजुर्वेदअन्तर्गत शुक्ल युजुर्वेदमा भनिएको छ:
ॐ द्यौः शान्तिरन्तरिक्ष शान्तिः पृथ्वीशान्ति रापः शान्ति रोषधयः शान्तिः ।
वनस्पतयः शान्ति र्विश्वेदेवाः शान्ति ब्रह्म शान्तिः सर्ब शान्तिः शान्तिरेव शान्तिः सामाशान्तिरेधि ।।

यस मन्त्रमा भनिएको छ– द्युलोक शान्ति, अन्तरिक्षमा शान्ति, भूलोकमा शान्ति, जलमा शान्ति, वनस्पतिमा शान्ति, ब्रह्माण्डमा शान्ति, सर्वजगतमा शान्ति र समग्र संसारमा शान्ति होस् । परमात्माको कृपाले व्यक्ति–व्यक्तिको हृदयदेखि सर्वजगतमा शान्ति कायम होस् । 

योभन्दा संसारको शान्ति र मानव कल्याणका लागि अभिव्यक्ति विशिष्ट मुलमन्त्र सायदै कहीं कतै होला जुन हाम्रा ऋषिमुनि विद्वान वैज्ञानिकहरुले दिनु भएको हो । यो मुलमन्त्र संसारमा शान्ति कायम गर्ने मुलमन्त्र हो । यस मन्त्रमा भनिए झै आज संसारको जल, थल, आकाशदेखि अन्तरिक्षसम्म अशान्तिको बादल मडारिरहेको सन्दर्भमा शान्तिको लहर कायम गर्नुपर्ने अवस्था आएको छ । विश्व शान्तिका लागि हजारौँ हजार बर्षअघि गरिएको परिकल्पना आजका दिनमा र अझ भोलीका दिनसम्म अझ सार्थक रहिरहनेमा कसैको दुई मत रहन सक्दैन् ।

‘बसुधैव कुटुम्बकम्’ को सिद्धान्तको तत्वबोध
बृहद् दृष्टिकोणमा यो संसार एउटै परिवार हो भन्ने सन्देश हाम्रै सभ्यताको दृष्टिकोण हो । सबैले आ–आफ्नो उन्नति प्रगतिसहितको स्वार्थमा यात्रारत रहनु मात्र यात्रा होइन् कि बृहत्तर हितका लागि यो संसारलाई नै परिवार मानेर कदमहरु चाल्नुपर्ने आवश्यकता बोध हाम्रै ऋषिमुनि विद्वान बैज्ञानिकहरुले गर्नु भएको हो । यसको तत्वबोध आज संसारमा चुनौति बनेर खडा भएको जलवायु परिवर्तन, मौसम परिवर्तन, वातावरणको असन्तुलन, जल प्रदुषण, वायु प्रदुषण, ध्वनी प्रदुषणलगायतका विषय वस्तुले यसको महत्वलाई दिन प्रतिदिन पुष्टि गरिरहेकै छ । 

महोपनिषद्मा भनिएको छ –
अयं नीजः परोवेति गणना लद्यु चेतसाम् ।
उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् ।।

हो, आ–आफ्ना राष्ट्र प्रमुखहरुलाई आ–आफ्ना देशका नागरिकको हित हेर्नुपर्ने पहिलो दायित्व होला नै । तर सँगसँगै आफ्नो हित र अरुको पनि हितलाई एकै रुपमा साझा बनाएर अघि नबढेमा संसारमा कुनै एक देशलाई मात्र असजिलो हुने नभई सबैलाई असजिलोको भुमरीले घुमाउने निश्चित छ । के आज देखिएको जलवायु प्रदुषण, वायु प्रदुषण, जल प्रदुषण, मौसम परिवर्तन कुनै खास एक देशका मात्र समस्या हुन् ? यदि होइनन् भने संसारका सबै देशहरुलाई साझ परिवार मानेर समस्या समाधान गर्नुपर्ने होइन् र ?

श्रीलंका संकट र विश्व जगत 
हाम्रै दक्षिण एसियाली देश श्रीलंका अहिले चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिरहेको छ । कतिसम्म भने पेट्रोलियम पदार्थ किन्न नसकेर १३ घण्टाभन्दा बढिको लोडसेडिङ भएको छ । कागज किन्न नसकेर परीक्षा रोकिएका छन् । खाद्यान्नलगायत दैनिक उपभोग्य सामग्रीको मूल्य चरम विन्दुतर्फ निरन्तर छ । त्यहाँका सर्वसाधारण आक्रोशको बेग बोकेर सडकमा ओर्लिएका छन् । उनीहरुमाथि लाठी बर्साइएको छ । शान्ति सुरक्षा कायम गर्न निषेधाज्ञाको सहारा लिइएको छ ।

अस्पतालहरुमा पूर्वनिधारित शल्यक्रियाहरु रोकिएको छ । श्रीलंकाली जनतामा भविष्यप्रतिको घोर निराशासहित वर्तमान अन्धकारमा धसिइरहेका छन् । श्रीलंकाको वर्तमान अवस्थाबारे विश्लेषकहरुले आ–आफ्नै दृष्टिकोणसहित विश्लेषण गरिरहेका पनि छन् । कसैलाई लागेको छ– श्रीलंकाले चीनसँगको ऋणले यो अवस्था आयो । कसैलाई लागिरहेको छ– भारतसँग श्रीलंकाले सम्बन्ध दूरी बढाउँदा यो अवस्था आयो । चाहे जे जसरी यो अवस्था आएको भए पनि श्रीलंकाको यो अवस्था मानवीय संकटको अवस्था हो । र यो पनि यथार्थ हो कि श्रीलंकाको यो अवस्था विश्वका महाशक्ति राष्ट्रहरु वा महाशक्तिउन्मोख राष्ट्रहरुबीचको टकरावको परिणती पनि हो । देशको अवस्थाले गर्दा पूर्वनिर्धारित शल्यक्रिया पर सरेको सूचना पाएका ती श्रीलंकाली परिवारको पिर र व्यथा विश्वका अन्य देशका नागरिकको झै हुन्छ । श्रीलंकाली नागरिकको आँखाबाट बहने आँशु विश्वका अन्य देशका नागरिकको झै नुनिलो नै हुन्छ । तर विश्व समुदाय श्रीलंकाको यस अवस्थामा पर्यवेक्षकको भूमिकामा दर्शकदीर्घामा उभिएको छ । 

जसरी कुनै पनि एक जंगली पशुलाई गोही वा सिंहको वथान वा बाघको बथानले आक्रमण गर्दा अन्य पशुहरु भाग्छन् र अलि पर गएर आक्रमणबाट बच्न संघर्षरत पशुलाई रमिते बनेर हेर्छन्, श्रीलंकाको हकमा यस्तै भइरहेको छ । 

त्यसैले होला हाम्रा ऋषिमुनि विद्वान वैज्ञानिकहरुले मानवताको हद बुझाउन बृहदारण्ढकोपनिषद्मा लेख्नु भयो–
ॐ असतोमा सद्गमय ।
तमसोमा ज्योतिर्गमय ।
मृत्योर्मा अमृतं गमय ।।

मानवजाती र विश्व कल्याणका लागि हाम्रा ऋषिमुनिहरुले कुनै एक देशका कुनै एक–एक नागरिकलाई मात्र होइन् संसारका हरेक मानव र प्राणीलाई शान्ति र कल्याणको मुल मन्त्रहरु दिनुभयो । र पुकार गर्न सिकाउनु भयो– हे ईश्वर असत्यबाट सत्यको मार्गमा लैजानुहोस् । अन्धकारबाट उज्यालोतर्फ लैजानुहोस् । मृत्यु र मृत्युको भयबाट जीवन तथा अमृतको मार्गमा लैजानुहोस् ।

र हरेक मन्त्र तथा अनुष्ठान तथा यज्ञको अन्तमा मुल शब्द दोहो¥याईरहने व्यवस्था गर्नु भयो– ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।।

यो विश्वमा शान्तिको अपेक्षा नगर्ने को होला र ? यदि सहज अवस्थामा कोही कसैलाई यसको तत्वबोध नभएको पनि हुन सक्छ । तर यतिबेला युक्रेनमा आफू र आफ्ना परिवारको जीवन रक्षाका लागि संघर्षरत ती तमाम नागरिकलाई शान्तिको आवश्यकता छ । आफू र आफ्ना परिवारको जीवन रक्षाका लागि महंगीको चपेटाबीच संघर्षरत श्रीलंकाली नागरिकलाई यसको आवश्यकता छ । त्यसैले विश्व भ्रातृत्व, भगिनीत्व र वसुधैवकुटुम्बकम्को व्यवहारिक अर्थको खाँचो छ । आउनुस् हामी सबै मिलेर यो सन्देश संसारभर पु¥याऔँ र हजारौँ हजार बर्षअघि विश्व शान्तिको मुल मन्त्र रच्ने हाम्रा ऋषिमुनि विद्वान वैज्ञानिकहरुप्रति नमन व्यक्त गरौँ ।

(लेखक पन्त युवा ज्योतिषी, पण्डित, आध्यात्मिक उत्प्रेरक, वास्तुविद्, रत्नविद् तथा हस्तरेखाविद् हुन् । सम्पर्क ९८१३६३७२३८)