पर्यटन पत्रकारिता गर्दागर्दै पर्वतारोहणको पहिलो पाइला

काठमाडौं । विश्वका आठ हजार मिटर अग्ला १४ वटा हिमालहरुमध्ये आठ वटा नेपालमा छन् । विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथा पनि नेपालमा नै छ । नेपालको पर्यटन क्षेत्रमा हिमालको महत्वपूर्ण योगदान छ । यिनै हिमालहरु हेर्न, आरोहण गर्न, पदयात्रा गर्न बर्षेनी हजारौं स्वदेशी विदेशी पर्यटक हिमाली क्षेत्रमा पुग्छन् । 

यिनै हिमालहरुको समस्या र संभावनाका बारेमा लेख्दालेख्दै मलाई पनि हिमालले बोलाए जस्तो अनुभूति भयो । हिमालले मलाई चुनौति दिइरहेको थियो ‘तिमी किन हिमाल चढ्दिनौं फुर्पा ?’ यही काल्पनिक प्रश्नले मलाई दिनप्रतिदिन सताइरहेको हुन्थ्यो ।

हिमाल चढ्न सजिलो कुरा होइन, चाहे त्यो जुनसुकै ठाउँको किन नहोस् । हिमाल आरोहीहरुले आरोहणका क्रममा व्यक्त गरेका जोखिम र पीडाहरु म आफै अनुभव गर्न र देख्न चाहान्थें । त्यो आज एल्ब्रसबाट सुरुवात भएको छ । यो अवसर मलाई चार बर्षे पत्रकारिताले पुर्याइदिएको हो । विशेषगरी पर्यटन पत्रकारिताले । अझ खासगरी पर्वतारोहण पत्रकारिताले । अझ भन्दा कर्पोरेट नेपालले हो । 

हिमाल चढ्ने तयारी गरिसकेपछि गाइड राम्रो चाहियो । त्यसमाथि सुरु–सुरुमा चढ्नेलाई त अझ अनुभवी गाइडको आवश्यकता पर्छ । चढ्ने मानिस पनि ‘फिट’ हुनुपर्यो । आर्थिक स्रोत पनि व्यवस्थापन गर्नुपर्यो । यो जोखिम र साहसिक कार्य मात्रै नभएर खर्चिलो काम पनि हो । 

चार बर्षअघि पत्रकारिता सुरु गर्दैगर्दा मेरो पहिलो समाचार गोरखापत्र दैनिकको अनलाइन संस्करणमा प्रकाशित भएको थियो । उक्त क्षण मेरो लागि निकै खुशीको अवसर थियो । पत्रकारितामार्फत आफ्नो पहिचान बनाउनुपर्छ भनेर सक्रियरुपमा लाग्दै गर्दा धेरै अवरोध र चुनौति पनि सामना गर्दै आएको छु । पलायन हुन पारिवारिक दबाब भए पनि नेपालमै रहेर पेट पाल्ने प्रयासमा छु । पर्यटन क्षेत्रमा समाचार लेख्न थालेको भने मैले करिब तीन वर्ष भयो । जब बहराइनका राजकुमार मोहम्मद हमाद मोहम्मद अल खालिफा सगरमाथाको आरोहण गर्न २०७७ को चैत २ गते काठमाडौं आए,  उनकै समाचार लेखेपछि मलाई पर्वतारोहण क्षेत्रसँग नजिक बनायो । हिमालको समाचार लेख्दालेख्दै मलाई समयले हिमाल आरोही पनि बनायो । 

मैले कुनै दिन हिमाल चढ्छु होला भन्ने सोचेको समेत थिइन् । कर्म र समयले यो अवसर जुराइदियो । हिमाल आरोही र पदयात्रीहरुसँग कुरा गर्दा सोध्ने अनुभव आफैले महशुस गर्न पाएँ । मौसम र पूर्वतयारी त्यति राम्रो नभएर लोबुचे आरोहणको प्रयास सफल नभए पनि माउन्ट एल्ब्रसको आरोहण भने सफल भयो । लोबुचे आरोहणका लागि जाँदा सगरमाथा आधार शिविर नपुग्दै ठाउँ ठाउँमा हाइ लागेर थोरै गाह्रो महशुस भएको थियो । तर एल्ब्रस चढ्दा भने फरक खालको अनुभव भयो । त्यो सगरमाथा आधार शिविरसम्म टेक्ने मौका विश्व कीर्तिमानी पर्वतारोही लाक्पा देन्डी शेर्पाले जुराइदिनुभएको थियो । 

लोबुचे आरोहणको पहिलो प्रयास असफल भएपछि मलाई कता कता खिन्नता भइरहेको थियो । पहिला कुन हिमाल चढ्न अवसर जुट्ला ? भनेर म खोजीमा थिएँ । कम्तिमा पनि एक पटक हिमाल चढेर नै छोड्छु भन्ने अठोट आइसकेको थियो । समय बित्दै थियो । एक दिन पर्वतारोही तथा माउन्टेन गाइड चतुर तामाङ दाईले ‘बहिनी रुसमा आउनु, माउन्ट एल्ब्रस चढ्न म गाइड गरौंला । रुस पनि घुम्न हुन्छ’ भन्नुभयो । मलाई खुशी लाग्यो । तर पहिला अमेरिकाको भिसा अस्वीकृत भएकोले रुप जान पनि भिसा नलाग्ने हो कि ? भन्ने मनमा डर थियो । सँगै आर्थिक स्रोत कसरी व्यवस्थापन गर्ने ? भन्ने चिन्ता पनि सुरु भयो । चतुर दाईले गरेको अफर सफल होला भन्ने लागेको थिएन् । म अन्योल र अविश्वासमा थिएँ– ‘प्रयास गरौं या नगरौं ?’ यदि रुसमा गएर माउन्ट एल्ब्रस चढ्न सकेन भने के होला ? भन्ने अर्को चिन्ता पनि थियो । मेरो स्नातकोत्तर तह तेस्रो सेमिस्टरको बोर्ड परीक्षा पनि नजिक आउँदै थियो । धेरै दिन सोचेपछि एल्ब्रस चढ्न जाने निर्णयमा पुगें । परीक्षासँग समय नजुध्नेगरी ‘म आउँछु’ भनेर चतुर दाईलाई जवाफ फर्काएँ । 

प्रवेशाज्ञाको लागि प्रक्रिया सुरु गरेको केही दिनमै रुसी दूतावासले एक महिनाको भिसा दियो । भिसा आइसकेपछि हजुरआमालाई हिमाल चढ्न युरोप जान लागेको सुनाए । हजुरआमा र परिवारका सबै खुःसी हुनुभयो । यसबाट मलाई हौसला पनि मिल्यो । परीक्षा सक्ने बित्तिकै गत अगस्ट १५ मा मेरो उडान थियो । यो मेरो पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय उडान पनि थियो । जहाजमार्फत नेपालभित्र धेरै यात्रा गर्ने अवसर कर्पोरेट नेपालमा आएपछि मिले पनि विदेश यात्रा भने हुन सकेको थिएन् । यो पनि पूरा भयो । यो अवसर मैले कहिले पनि नसोचेको कुरा थियो । म यात्रा गर्न र घुम्न इच्छा गर्ने व्यक्ति पनि हो । यस्तो यात्रा गर्ने इच्छा भए पनि साकार हुने सोचेको थिइन् । 

बिहानै छिटो उठेर ७ बजे त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल पुगें । बिहान ८ः५० बजेको उँडेपछि रुस नपुगेसम्म मनमा डर रहिरह्यो । कतै रुसी अध्यागमनले कतै नेपाल फकार्इदिने पो कि ? भन्ने मनमा चिन्ता थियो । त्यही चिन्ताले मैले रुस भ्रमणबारे कमैलाई मात्रै जानकारी गराएको थिएँ । काठमाडौंबाट पाँच घण्टाको उडानपछि दुवइ पुगियो । दुवइमा ११ घण्टा लामो समय ट्रान्जिटमा बिताउनुपर्यो । यद्यपि दुवइको विमानस्थल धेरै ठूलो, भित्र घुम्दा घुम्दै समय सजिलै बित्यो । सोही दिन राति ११ः१५ बजे दुवइबाट उँडेपछि करिव चार घण्टामा रुसस्थित मिनिरल भोढे एयरपोर्ट पुगियो ।

त्यहाँको अध्यागमनले केहीबेर प्रश्नहरु गरे पनि पहिला सोचेजस्तो रोक्ने वा फिर्ता भने पठाएनन् । विमानस्थलबाट बाहिरिएर होटलतर्फ लागें । होटलमा दुई दिनको बसाइपछि ‘ट्रेक’ गएँ माउन्ट एल्ब्रसको आधार शिविरतर्फ । सगरमाथा आधार शिविर पुगेको म, माउन्ट एल्ब्रस आधार शिविर पूरै फरक पाएँ । आधार शिविरसम्म केवलकारमार्फत जान सकिने सुविधा रहेछ । मनमनै नेपालमा पनि यस्तो सुविधा भइदिए हुन्थ्यो भन्ने लाग्यो । एल्ब्रसको बेसक्याम्पसम्म पुग्न जाने पर्यटकहरुको भीड लागेको थियो, जसमा धेरै रुसी थिए । पर्यटकीय सिजन भएकाले धेरै पर्यटकहरुको भीड लागेको रहेछ । कोही पदयात्राका लागि आएका थिए । हिँड्न नसक्ने र नचाहानेहरु केवलकारमार्फत गइरहेका थिए । 

मैले जीवनमा कहिल्यै पनि हिमाल चढ्दा लगाउने बुट (जुत्ता) र क्रयाम्पोन भने लगाएको थिइन । बुट र क्रयाम्पोन लगाएर ट्रेकमा जानुपर्ने भएकाले गाइडले अघिल्लो दिन बुट र क्रयाम्पोन लगाएर हिँडन सिकाए । पहिला पटक लगाएका निकै असहज महशुस भएको थियो । हामी गाइडसँग करिब चार हजार तीन सय मिटर जति ‘ट्रेक’ गरें । गाइडले निकै सहज ढंगले गाइडिङ गरे । त्यहाँको मौसम समय समयमा परिवर्तन भइराख्ने रहेछ । अर्को दिन फेरि त्योभन्दा माथि चार हजार सात सय मिटरको उचाइमासम्म ‘ट्रेक’ गरेर फकिएँ । अर्को दिन चतुर तामाङ दाईले आरोहणसम्बन्धी आधारभूत तालिम दिनुभयो । 

हेर्दा हेर्दै माउन्ट एल्ब्रस चढ्ने दिन पनि आयो । आरोहण सफल होला नहोला ? मनमा डर थियो । गत अगस्ट १९ का दिन बिहानै १२ः३० बजे आरोहणको लागि जाने तय भएपनि मनमा धेरै कुरा खेलिरहेको थियो । राति १ बजे आधार शिविरबाट हिँड्यौं । चुचुरोमा पुग्दा रुसी समयको बिहान ६ः१५ बजेको थियो । गाइडसहित आरोहणमा हामी चार जना नेपाली र एक जना रुसी महिला थिइन । चुचुरोसम्म पुग्न गाह्रै भयो । सोचेको जस्तो निकै कठिन होइन् । चुचुरो नजिक पुग्न लाग्दा मलाई खुट्टामा पीडा सहन गाह्रो भइरहेको थियो । विस्तारै विस्तारै गर्दै एकछिन आराम गर्दै जाने भनेर मेरो गाइड चतुर दाईले धेरै हौसला दिनुभयो । ‘बहिनी तपाइँले सक्नुहुन्छ’ भन्दै उहाँले शिखरसम्म पुर्याउनुभयो । त्यही बेला मलाई महशुस भयो हिमाल आरोहण गर्दा गाइडको भूमिका कति हुँदोरहेछ ? कस्तो हुँदोरहेछ ? भन्ने कुरा । आफूलाई गाह्रो हुँदा पनि आफ्नो क्लाइन्टलाई हौसला दिएर हिमाल आरोहण असफल हुन नदिने । 

चतुर दाईले युरोपको सबैभन्दा अग्लो हिमाल माउन्ट एल्ब्रस (५,६४२ मिटर)को १४३ पटक आरोहण गरिसक्नुभएको छ । हामी सजिलै भन्छौं, ‘गाइड त हिमाल सिपालु हुन्छन्, गाइडले चढाउन सकिहाल्छ नि ।’ गाइडहरुले कसरी आरोहीहरुलाई चुचुरोसम्म पुराउँछन् ? के कस्तो कठिनाइहरु जेल्छन् ? मैले आफैले महशुस गरें । चतुर दाईले गर्दा म युरोपको सबैभन्दा अग्लो माउन्ट एल्ब्रसको चुचुरोमा पुग्न सफल भएँ । 

चुचुरोमा पुग्न लाग्दा मेरो आँखाबाट आशु जयो, त्यो आशु खुःसीको कि, दुःखको हो थाहाँ पाइन । सायद त्यो आशु दुःखपछिको खुःसीको आशु हुन सक्छ । चुचुरोमा पुगि सकेपछि एकछिन सम्ममा त मलाई विश्वास नै लागेको थिएन म युरोपको सबैभन्दा अग्लो माउन्ट एल्ब्रसको चुचुरोमा पुग्न सफल भए भनेर । हिमाल चढन सोचेको जस्तो सजिलो छैन् रहेछ भन्ने म आफैले महशुस गरे । आफनो हिमाल आरोहण अनुभवले पनि मलाई हिमालमा काम गर्नु हुने, गाइड, कुकु, आरोही, विश्व कीर्तिमानीहरु प्रति अझ सम्मान बढ्ेर आयो । कसरी आफनो ज्यानको बाजि राखेर अरुलाई चुचुरो सम्म पुराउछन् भन्ने मैले महशुस गरे । नेपाल सरकारले हाम्रा आरोही, गाइडहरु, हिमालमा काम गर्नु हुनेहरुको लागि केही सेवा सुविधाहरु उपलब्ध गराउनु पर्छ । मेरो तर्फाबाट सक्दो हिमाल, आरोही, गाइडहरु र हिमालमा काम गर्नु हुने सम्पन्नको बारेमा र पर्वतारोहण सम्बन्धी समाचारहरु अझ लेख्र्दै जाने छु । जुन आफूले समाचार लेख्दा अरुको मुखबाट हिमाल यस्तो छ, उस्तो छ भनेर सुर्दा र आफैले नै स्यम चुचुरोमा पुग्दा झन् हिमाल प्रति मेरो आकार्षण थप बढयो । हिमाल आरोहण गर्नुअघि म जति पर्वतारोहण गाइडहरुलाई आधार गथिए त्यो झन बढेर आयो । हिमाल भनेको जोक होइन कुन बेला के हुन्छ थाहाँ छैन् । 

मेरो हिमाल आरोहण कुनै रेकर्ड राख्ने हिसाबले गरेको हाइन । हिमालको बारे समाचार लेख्र्दै गर्दा जीवनमा एउटा जुन हिमाल भए पनि आरोहण गरौं र यसले मलाई हिमाल बारे समाचार लेख्न अझ सजिलो हुने विश्वास लिएर नै उक्त हिमालको आरोहण गरेको हु । हिमाल आरोहण गरी सिटीमा फकिएपछि रुसको विभिन्न सहरहरु घुम्न मौका मिल्यो दाईले गर्दा । रूसको राजधानी मस्को पनि घुम्ने मौका मिल्यो । १५ दिन विदेशको जीवन पनि अनुभव गर्न पाए । नेपालबाट बाहिर गएसी नेपालको धेरै याद आउँदा रहेछ । मलाई त्यस्तै भयो । 

हिमाल आरोहण गर्दाको पल अझ झल झल आउँछ । सिध उकालो, भ्यालेस गर्दै पाइला सारेको याद छ । मेरो यो हिमाल आरोहण भएर होला नसोचेको कुरा गरे भन्ने भएको छ । अब यसपछि के गर्छु भनेर मैले सोचेको छैनन । हेर्दै जाऊ के हुन्छ, समयले कता लैजान्छ रु हिमाल चढेको पनि पहिलो र अन्तर्राष्ट्रिय यात्रा गरेको पनि पहिलो हो यो मेरो । हिमाल फोटोमा जस्तो देख्छि, रियाल्टीमा त्यो भन्दा अझ सुन्दर रहेछ । हिमाल चढेर आइपछि सोचेको भन्दा धेरै माया साथीभाइ, आफताहरु र अन्या व्यक्तिहरुबाट पाए जुन मैले सोचेको पनि थिएन ।