न्युटनको चालसम्वन्धी तेस्रो नियमलाई एक युवा वैज्ञानिकले दिए चुनौति (तर्कसहित)

काठमाडौं । युवा वैज्ञानिक राजकुमार थापाले न्युटनको चालसम्बन्धी तेस्रो नियम त्रुटिपूर्ण भएको भन्दै उक्त नियमलाई सच्याउनुपर्ने चुनौति प्रस्तुत गरेका छन् । 

बुधबार उनले पत्रकार सम्मेलन गरेर हरेक अवस्थामा बराबर र विपरित प्रतिक्रिया नहुने घट्नाहरु पनि ब्रम्हाण्डमा घटिरहेका हुनाले न्युटनको चालसम्बन्धी उक्त नियममा त्रुटि रहेको दावी गरे । 

उनले थपे, ‘मैले यसबारेमा आठ महिना लामो अनुसन्धान गरें । त्यसपछि म नास्टको भौतिक विभागमा नियमित सम्पकमा छु । विभागका वैज्ञानिकहरुले पनि मेरो खोज तथा अनुसन्धानलाई स्वीकार्दै अन्तर्राष्ट्रिय समूदायले मेरो कुरालाई मानेको खण्डमा नेपालले पनि मान्ने विश्वास बताउनु भएको छ । म पूर्ण आशावादी छु । विश्वले नै यो कुरा अति नै गम्भीरता साथ ग्रहण गर्नेछ ।’

थापाले उक्त सिद्धान्तमा रहेको त्रुटिबारे प्रकाश पार्दै प्रयोगात्मक विधिबाट गणितीय हिसावले उक्त सिद्धान्तमा प्रशस्तै त्रुटि रहेको दाबी समेत गरेका छन् । उनले आफैले चालसम्बन्धी नयाँ नियम अघि सारेका छन् । 

थापाले अघि सारेको नियममा ‘‘कुनै पनि पदार्थहरु एक आपसमा सम्पर्कमा आउँदा उनीहरुले दिने क्रिया र प्रतिक्रिया पदार्थको अवस्था र तिनीहरुको बनोटमा भर पर्छ ।’’ नियमले क्रिया र प्रतिक्रिया बराबर हुने र नहुने दुवै अवस्थालाई उल्लेख गर्दछ । 

युवा वैज्ञानिक थापाले अघि सारेको अवधारणापत्र यस्तो छः 
हामीले विज्ञान विषयमा प्रसिद्घ वैज्ञानिक सर आइज्याक न्युटनले प्रतिपादन गर्नुभएको चालसम्वन्धी तेस्रो नियम पढ्दै र पढाउँदै आएका छौैँ । यस सिद्दान्तलाई १७औं शताव्दीमा प्रतिपादन गरिएको थियो र आजसम्म यस नियमलाई पढ्दै आइरहेका छौँ । 

यस नियमले के भन्छ भने यदि हामीले कुनै वस्तुमा वल लगायौँ भने प्रतिक्रिया अवश्य हुन्छ । प्रतिक्रिया विनाको क्रिया सम्भव हुँदैन । यस कारण क्रिया र विपरीत प्रतिक्रिया बराबर हुन्छ । उहाँको चाल सम्वन्धी तेस्रो नियम भनेको– हरेक क्रियामा वरावर र विपरीत प्रतिक्रिया हुन्छ । 

जस्तै डुंगामा चढेर पानीलाई पछाडी धकेल्दा डुंगा अगाडि जानु, रकेट आकाशमा उड्नु आदि । यस विषयमा मेरो केही गम्भीर चासो बढेको छ । अघि भनिए झै शव्द शव्दलाई केलाउने हो भने साघुरो अर्थ वा त्रुटिपुर्ण भएको स्पष्ट पार्न चाहन्छु । 

१) धेरै उचाइ माथिबाट गद्दामा हाम फाल्दा चोट लाग्ने सम्भावना कम हुन्छ । किनभने माथि तिरबाट हामफाल्दा गद्दामा बढी क्रियात्मक बल लाग्छ । तर गद्दाले दिने प्रतिक्रियात्मक बल कम हुन्छ । त्यसकारण चोट लाग्दैन । यस अवस्थामा फरक दिशामा लाग्ने यी दुई प्रकारका बल बराबर हुदैनन् भने हरेक क्रियामा बराबर र विपरीत प्रतिक्रिया कसरी हुन्छ ? 

२) तरल पदार्थमा कुनै वस्तु तैरिंदा वस्तुले पानीमा क्रियात्मक बल दिन्छ र पानीले प्रतिक्रियाको रुपमा उध्र्वचाप माथितिर दिन्छ । र आंशिक रुपमा तैरिन्छ । अर्को रुपमाभन्दा तरलको र वस्तुको घनत्व वरावर हुन्छ । यो अवस्थामा वरावर र विपरीत प्रतिक्रिया त भयो । तर जब कुनै वस्तु तरल पदार्थमा डुब्छ, वस्तुले तरल पदार्थमा दिने वललाई क्रियात्मक बल र तरल पदार्थले दिने बललाई प्रतिक्रियात्मक बल मान्ने हो भने बराबर हुँदैन । यस आवस्थामा पनि हरेक क्रियामा बराबर र विपरित प्रतिक्रिया कसरी हुन्छ ?

३) जब चरा आकाशमा उड्छ त्यति खेर कुनै कारणले उसले पखेटा चलाउन छोड्यो भने त्यो चरा जमिनमै खस्छ किन भने गुरुत्वको प्रभावले चराले जमिन तिर दिने बल बढि हुन्छ । तर हावाले माथितिर दिने उध्र्वचाप कम हुन्छ । यतिखेर चराले दिने बललाई क्रियात्मक बल र हावाले दिने उध्र्वचापलाई प्रतिक्रियात्मक बल मान्ने हो भने असन्तुलन आउँछ । त्यसकारण चरा जमिन तिर खस्छ । यस अवस्थामा पनि यि दुई प्रकारका बलहरु बराबर हुदैनन् ।  

४) जब हामी बालुवामा हिड्छौ वा साइकल चलाउछौं, त्यती खेर हामीलाई अगाडि बढ्न अलि कठिन हुन्छ । किन भने साइकल चलाउँदा वा हिड्न खोज्दा बालुवा तिर साइकलले वा खुट्टाले दिने क्रियात्मक बल बढि हुन्छ तर बालुवाले दिने प्रतिक्रियात्मक बल कम हुन्छ । त्यसकारण बालुवामा साइकल चलाउँदा वा हिड्दा गा¥हो हुन्छ । केही किताबमा भने खुट्टाले कम बल प्रयोग गरि पछाडितिर धकल्छ र बालुवाले पनि कम बल प्रतिक्रियाको रुपमा दिन्छ भनिएको छ ।

तर वास्तवमा त्यस्तो होइन । किन भने कुनै व्यक्तिलाई आँखामा पट्टी बाधेर जमिनमा र बालुवामा हिँड्छ भने बालुवामा कम बल प्रयोग गरि पछाडि धकेल्छु भनेर हिड्दैन । उसले त स्वभाविक रुपमा नै बालुवामा पनि जमिनमा जत्तिकै बल दिन्छ । तर कम प्रतिक्रिया पाउँछौँ । यो अवस्थामा पनि हरेक क्रियामा बराबर र विपरित प्रतिक्रिया कसरी हुन्छ ?

५) मानौ कुनै एउटा १० न्यूटनको वस्तु टेबलमा स्थिर अवस्थामा छ । यतिखेर वस्तुले टेबलतिर क्रियात्मक बल दिन्छ र टेबलले पनि वस्तुतिर त्यती नै बल दिन्छ र सन्तुलित अवस्थामा रहन्छ । तर यदि त्यही टेबलमा भारी वस्तु राख्ने हो भने टेबलले आफ्नो सन्तुलन गुमाई भाँच्चिन पनि सक्छ । किन ? किनभने वस्तुले टेबलमा दिने क्रियात्मक बल र टेबलले वस्तुमा दिने प्रतिक्रियात्मक बलमा असन्तुलन आउँछ । 

अघि भनिएको अवस्थामा क्रिया र प्रतिक्रिया बराबर नहुनुमा घर्षण, पदार्थको अवस्था नै प्रमुख कारण हुन् । अब हामीले हरेक क्रियामा वरावर र विपरीत प्रतिक्रिया हुन्छ भनेर कसरी मान्न सकिन्छ ? हामीले पढ्ने गरेको न्युटनको तेस्रो नियम क्रिया र प्रतिक्रिया बराबर हुने अवस्थाको उदाहरण दिएर एकोहोरो रुपमा मात्रै परिभाषित भएको छ । 

तर क्रिया र प्रतिक्रिया बराबर नहुने अवस्थाहरु पनि थुप्रै छन् । जुन मैले उल्लेख गरि सकेको छु । यी कुराहरु बारेमा व्याख्या गरेको पाइदैन । यस्ता घटनाहरु हाम्रो ब्रह्माण्डमा थुप्रै भइरहेका हुन सक्छन् जसलाई ख्याल गरेका छैनौँ । न्युटनको चाल सम्बन्धी तेस्रो नियम सबै ठाउँमा नलाग्न सक्छ जुन कुरा प्रष्ट भइसक्यो । 

यो एउटा गम्भीर समस्या विषय बन्न सक्छ । यस तथ्यहरु विधार्थीहरुले पढिसकेपछि  संसारभर यही प्रश्न सोधे भने के जवाफ दिने ? यदि यी कुराहरुलाई लुकाएर किताबमा मात्र घोकाउने हो भने विज्ञानलाई वृहत रुपले बुभ्mन खोज्ने मस्तिष्कहरु संकुचित हुन्छन् । बरु यसलाई परिमार्जन गरेर हामी यसो भन्न सक्छौँ । 

कुनै पनि पदार्थहरु एक आपसमा सम्पर्कमा आउँदा उनीहरुले दिने क्रिया र प्रतिक्रिया पदार्थको अवस्था र तिनीहरुको बनोटमा भर पर्छ । यो सिद्धान्तले क्रिया र प्रतिक्रिया बराबर हुने र नहुने दुवै अवस्थालाई उल्लेख गर्दछ । र न्युटनको चाल सम्वन्धी तेस्रो नियमले समेट्न नसकेको कुरालाई पनि व्याख्या गर्न सक्छ । त्यसकारण राष्ट्रिय र अन्तराष्ट्रिय वैज्ञानिक संस्थाहरुले नै सम्वोधन गर्न जरुरी देखिन्छ ।